Opis choroby

Zespół Kabuki (ang. Kabuki syndrome) jest wrodzoną chorobą genetyczną. Po raz pierwszy opisano go w 1981 r. Dokonali tego, niezależnie od siebie, dwaj badacze – Norio Niikawa oraz Yoshikazu Kuroki i od ich nazwisk pochodzi inna nazwa – zespół Niikawy-Kurokiego (ang. Niikawa-Kuroki syndrome). Ta jednostka chorobowa to zespół dysmorficzny, w którego przypadku u chorych widoczne są specyficzne cechy budowy twarzy. Te, które występują u osób z zespołem Kabuki, przypominają charakteryzację aktorów japońskiego teatru, którego nazwa brzmi Kabuki – z tego właśnie względu jednostka bywa określana również jako zespół makijażu Kabuki (ang. Kabuki make-up syndrome, w skrócie KMS).

Zespół Kabuki według oficjalnych danych rozpoznawany jest on u jednego na ponad trzydzieści tysięcy żywo urodzonych dzieci, niezależnie od płci.

Przejawami choroby – poza cechami dysmorficznymi są m.in. problemy kardiologiczne. Poza nimi osoby chorujące cierpią nierzadko również na różnego stopnia niepełnosprawność intelektualną.W przypadku zespołu Kabuki nie istnieje leczenie przyczynowe, możliwa jest jedynie terapia objawów choroby. Szczęśliwie jednak sam zespół Niikawy-Kurokiego zazwyczaj nie doprowadza do skrócenia długości życia pacjenta.

Czasem dziecko przejawia zachowania autystyczne.

Jest to choroba która ma zmienną ekspresję. To oznacza, że w różnym nasileniu mogą występować objawy, a to:

• wady w obrębie układu kostno-stawowego (to nieprawidłowo wykształcone kręgi, skolioza, nadmierna ruchomość w stawach, anomalie żeber, strzałkowe rozszczepy trzonów kręgów, ukryty rozszczep kręgosłupa),
• wrodzone wady serca i zaburzenia przewodzenia sercowego (ubytek przegrody międzykomorowej, ubytek przegrody międzyprzedsionkowej, tetralogia Fallota, koarktacja aorty, przetrwały przewód tętniczy, tętniak aorty, przełożenie wielkich naczyń, blok prawej odnogi pęczka Hisa),
• napady drgawkowe,
• obniżenie napięcia mięśniowego,
• niestabilne stawy, dyslokacje bioder, nadmierna ruchomość w stawach oraz zwichnięcia,
• problemy ze słuchem,
• wady oczu, a także z budową oka,
• wady zębów, zgyzu,
• hipoplazja ciała modzelowatego, zwężenie wodociągu mózgu, wodogłowie, polimikrogyria – drobnozakrętowość, czyli nadmierne pofałdowanie kory mózgu oraz malformacja Chiari I,
  •    rozszczep i niewydolność podniebienia,
  •    wady przewodu pokarmowego, np. zarośnięcie dwunastnicy lub odbytu,
  •    wady układu moczowo-płciowego – przetoki odbytniczo-pochwowe (połączenie odbytnicy z pochwą), spodziectwo (nieprawidłowe usytuowanie cewki moczowej u chłopców), wnętrostwo (niezstąpienie jąder do worka mosznowego), mikropenis (mały penis) i wady nerek,
• a także zwiększona podatność na infekcje (zwłaszcza zapalenia ucha środkowego, które w konsekwencji prowadzą do głuchoty) i choroby autoimmunologiczne (organizm wytwarza przeciwciała przeciw komórkom własnym), np. bielactwo, idiopatyczna plamica małopłytkowa i autoimmunologiczna anemia hemolityczna,
  •    zaburzenia hormonalne, polegające na wzmożonym wydzielaniu insuliny, hormonów wzrostu i tarczycowych (niedoczynność), przedwczesne dojrzewanie u dziewczynek (przedwczesne dojrzewanie gruczołów piersiowych jako zaburzenie izolowane),
  •    trudności w karmieniu.

Dzieci z zespołem Kabuki wolno rosną i nie przybierają prawidłowo na wadze, co przekłada się na zaburzenia w rozwoju ruchowym.

Padaczka jest jednym z częściej występujących objawów. Występuje ona u 10% do 80% opisanych grup chorych z tym zespołem. Napady padaczkowe ujawniają się od okresu noworodkowego do 12 roku życia.

Zespół Kabuki jest spowodowany mutacjami w genach: KMT2D (dawniej: MLL2) lub KDM6A, dziedziczonymi autosomalnie dominująco. Oznacza to, że do wystąpienia zespołu wystarczy tylko jeden nieprawidłowy gen. Większość takich mutacji powstaje sporadycznie, a więc także u zdrowych rodziców nie będących nosicielami zmutowanego genu. Mutacje dotyczące wymienionych genów doprowadzają do syntezy nieprawidłowych form enzymów, które fizjologicznie związane są z procesami regulowania transkrypcji genów (enzymy te zaangażowane są w przemiany związanych z DNA histonów). Gen KMT2D (dawniej: MLL2) zawiera informacje (instrukcje) o zasadach tworzenia białka znajdującego się prawie we wszystkich tkankach organizmu. Białko MLL2 odpowiada np. za syntezowanie enzymu takiego jak metylotransferaza histonu, którego zadaniem jest modyfikacja białek zwanych histonami, które łączą się z DNA i nadają kształt chromosomom. Poprzez dodanie do histonu cząsteczki znanej jako grupa metylowa reguluje aktywność genów, których działanie jest niezbędne do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu. Enzym ten prawdopodobnie aktywuje też inne geny odpowiadające za prawidłowy rozwój organizmu człowieka. Prawidłowy gen KDM6A również odpowiada za wytwarzanie enzymu, a jest nim lizyno-specyficzna dematylaza 6A.

Mutacje genu KMT2D odpowiadają za większość przypadków zespołu Kabuki. Mutacje genu KDM6A są przyczyną około 6% przypadków zespołu Kabuki. Należy wspomnieć, że czasem u osób z objawami zespołu Kabuki można nie zidentyfikować którejś z powyższych zmian genetycznych, wówczas przyczyna choroby pozostaje nieznana. Problem ten dotyczy ok. 30% pacjentów.

Jeśli chodzi o dziedziczenie zespołu Kabuki, większość przypadków tej choroby występuje de novo – oznacza to, że nie rodzice przekazują potomkowi mutację, a dochodzi do jej wystąpienia dopiero u dziecka. Możliwe jest jednak i to, że to rodzice przekażą swojemu potomkowi mutację.

Celem działań medycznych/terapeutycznych jest poprawa jakości życia pacjentów. Ponieważ schorzeniu mogą towarzyszyć inne wady wrodzone oraz choroby, pacjent chorujący na zespół Niikawy-Kurokiego pozostaje pod opieką wielu specjalistów: neurologa, kardiologa, endokrynologa, ortopedy – w zależności od tego, jakie schorzenia współtowarzyszą chorobie. By zapobiec potencjalnym opóźnieniom rozwojowym stosuje się rehabilitację.

Wszystkie te czynniki sprawiają, że dziecko z zespołem Kabuki musi pozostawać pod stałą kontrolą lekarza pediatry, ale również szeregu specjalistów: neurologa, kardiologa, ortopedy czy endokrynologa. Specjaliści, do jakich należy uczęszczać, uzależnieni są od współwystępujących schorzeń.

Obecnie zespół Kabuki jest niewyleczalny, a postępowanie lecznicze ma charakter podtrzymujący i wspierający. Obejmuje szeroką diagnostykę dziecka i interwencje wielu specjalistów w celu korygowania wad charakterystycznych dla zespół Kabuki. Zwykle pediatra kieruje dziecko na badania specjalistyczne, po zaobserwowaniu opóźnienia rozwoju i dysmorfii. Niezbędna jest konsultacja:
•    radiologiczna (wykonanie zdjęć rentgenowskich, tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego),
•    neurologiczna (ocena rozwoju, leczenie padaczki),
•    kardiologa i kardiochirurga (podejrzenia wady serca),
•    urologiczna – możliwość wystąpienia wady układu moczowo-płciowego,
•    neurologopedyczna – modyfikacja techniki karmienia w celu opanowania ulewań i wymiotów (m.in. stosowanie podwyższonej pozycji podczas karmienia, dłuższego noszenia dziecka w pozycji pionowej po karmieniu, wdrożenie mieszanek antyrefluksowych), ocena poziomu rozwoju mowy (z uwagi na zaburzenia mowy dziecko musi pozostać pod opieką logopedy),
•    ortopedyczna – zidentyfikowanie problemów ze stawami czy kręgosłupem; ponadto konieczne jest leczenie zachowawcze i chirurgiczne skolioz; z uwagi na nadmiernie elastyczne stawy dziecko musi prowadzić oszczędny tryb życia i unikać urazów,
•    okulistyczna (m.in. właściwa pielęgnacja, gdy zostanie stwierdzona niedomykalność powiek, np. podczas snu – zastosowanie żelu ochronnego do oczu i osłonek zapobiegających wysychaniu śluzówki), korekcja wad wzroku,
•    otolaryngologiczna – w przypadku częstych infekcji uszu zalecana jest konsultacja i zapobieganie głuchocie; słuch dziecka powinien być kontrolowany każdego roku,
•    ortodontyczna i stomatologiczna – m.in. brak zawiązków zębów i wady zgryzu powodują, że w razie potrzeby wszczepiane są implanty zębowe,
•    endokrynologiczna – u dzieci może wystąpić niedobór hormonu wzrostu (co można zaobserwować, dokonując pomiarów antropometrycznych i ich porównania na siatkach centylowych), tyroksyny i nadmiar insuliny, powodem takiej wizyty powinny być także objawy przedwczesnego dojrzewania płciowego u dziewczynek (ok. 8. r.ż.) i chłopców (ok. 9. r.ż.),
•    lekarza immunologa – gdy układ odpornościowy może być nadmiernie osłabiony (niedobór odporności) lub nieprawidłowo nadaktywny (choroby autoimmunologicze); po ukończeniu 1. r.ż. dziecko powinno mieć skontrolowany poziom immunoglobulin we krwi; z immunologiem również trzeba ustalić indywidualny kalendarz szczepień ochronnych,
•    psychologiczna i psychiatryczna – ocena poziomu rozwoju intelektualnego dziecka z powodu niepełnosprawności intelektualnej, trudności w nauce, zaburzeń zachowania i zachowań autystycznych.